জীৱন যৌৱন (স্বাস্থ্য)

গ্ৰীষ্মকালৰ ৰোগ আৰু লবলগীয়া সতৰ্কতা
ডা০ ভূপেন শইকীয়া

সাধাৰণতে এপ্ৰিল মাহ সোমোৱাৰ লগে লগে গ্ৰীষ্মকাল আৰম্ভ হয় আৰু এনে জহৰ দিন কমেও ৪টা মাহ থাকে৷ জাৰকালিৰ তুলনাত গ্ৰীষ্মকালত ৰোগৰ প্ৰাদূৰ্ভাৱ বেচি৷ জহকালৰ ৰোগসমূহক নিম্নলিখিত ভাগত ভগাব পাৰোঁ ৷

(১) পানীৰ যোগেদি বিয়পা ৰোগসমূহ - ডিচেন্ট্ৰি, ডায়েৰিয়া, টাইফয়েড, জণ্ডিচ (হেপাটাইটিচ),শ্বিগেলা, জিয়াৰডিয়া,কৃমি আদি৷
(২) মহৰ যোগেদি বিয়পা ৰোগসমূহ - মেলেৰিয়া, ডেংগু, চিকেনগুনিয়া
(৩) গৰমৰ ফলত হোৱা ৰোগসমূহ - ডিহাইড্ৰেচন, হিট-ষ্ট্ৰোক, মূৰৰ বিষ, নাকৰ ৰক্তক্ষৰণ
(৪) চকুৰ অসুখ - কনজাংটভাইটিচ, কেটেৰেক্ট, ৰেটিনাৰ ক্ষতিসাধণ
(৫)গ্ৰীষ্মকালৰ চৰ্মৰোগ - যেনে বসন্ত, মিজলচ্, এলাৰ্জি আদি
(৬) সান মিহলি - প্ৰসাৱৰ সংক্ৰমণ হোৱা ৰোগ, কুকুৰে কামোৰা আদি

প্ৰদূষিত পানী গ্ৰহণ কৰাৰ ফলত মানুহৰ দেহত বেক্টিৰিয়া, ভাইৰাচ বা আন পৰাশ্ৰয়ী জীৱৰ প্ৰবেশ ঘটে যাৰ ফলত ব্যক্তিজন ৰোগক্ৰান্ত হয় ৷ ভালকৈ উতলোৱা, পৰিস্কাৰ পাত্ৰত ভালদৰে ৰখা, ফিল্টাৰ কৰা পানী সেৱন কৰি এই ৰোগসমূহৰ পৰা বহু পৰিমাণে হাত সাৰিব পাৰি৷ লগতে খোৱা বস্তু মাখিয়ে যাতে স্পৰ্শ কৰিব নোৱাৰে তালৈকো চকু দিয়াটো বাঞ্চনীয়৷ গৰমকালত বাহী খাদ্য পৰাপক্ষত গ্ৰহণ নকৰাই মংগলজনক৷ কৃমি,জিয়াৰদিয়া,টাইফয়েড আদি ৰোগ আকৌ পৰিস্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতাৰ অভাৱটো বিয়পে৷ ৰোগাকান্ত এজন ব্যক্তিয়ে শৌচ কৰি ভালদৰে চাবনেৰে হাত-মূখ-ভৰি নুধুই আনৰ খোৱা জল বা খাদ্য স্পৰ্শ কৰিলে তেওঁৰ ৰোগ আনলৈ বিয়পাৰ পূৰ্ণ সম্ভাৱনাই দেখা দিয়ে৷

মহৰ যোগেদি বিয়পা ৰোগসমূহো বিপদজনক৷ এডিচ মহে চিকেনগুনিয়া ভাইৰাচ সুস্থ মানুহৰ শৰীৰলৈ বিয়পাই চিকেনগুনিয়া ৰোগ কৰে৷ এই ৰোগত জ্বৰৰ ওপৰিও,ভীষণ গাঠিৰ বিষ, ছালত বসন্তৰ দৰে সৰুসৰু ৰঙীন পানীজ্বলা উঠা, মূৰ বিষ-বমি আদি লক্ষণে দেখা দিয়ে৷ অসমত চিকেনগুনিয়া ৰোগী দেখা পোৱা হোৱা নাই-কিন্তু আজিৰ জেট যুগত ৰোগ ইঠাইৰ পৰা সিঠাইলৈ বিয়পিব সময় নালাগে৷মালদ্বীপত কৰ্মৰত অৱস্থাত এই লিখকৰো এবাৰ চিকেনগুনিয়া, এবাৰ ডেংগুৰোগত ভোগাৰ অভিজ্ঞতা হৈছিল৷ডেংগুহৈ মোৰ তেজত বিপদজনকভাবে প্লেটলেট কমি যোৱাত সহকৰ্মী পাকিস্তানী ডাক্তৰ ইমৰাণ হাচানে ৰক্তদান কৰি মোৰ জীৱন ৰক্ষা কৰিছিল৷ সুসম্পৰ্ক বৰ্তাই ৰখা ডা০ ইমৰাণ এতিয়াও মালদ্বীপৰ চৰকাৰী চিকিৎসালয়ত কৰ্মৰত৷
 
মহৰ যোগেদি বিয়পা ৰোগসমূহত সময়মতে সঠিক চিকিৎসা নাপালে ৰোগী মৃত্যুমুখীও হব পাৰে৷ অসমতো আজিকালি ডেংগুৰোগৰ প্ৰাদূৰ্ভাৱ বৃদ্ধিপোৱা পৰিলক্ষিত হৈছে৷ চৰকাৰী জনস্বাস্থ্য সুৰক্ষা আঁচনিৰ ব্যৰ্থতা, নগৰপালিকাৰ নলা-নৰ্দমা পৰিস্কাৰ কৰি ৰক্ষাত ব্যৰ্থতা আদি মূল কাৰণতেই এনে হৈছে৷ লগতে যিকোনো ৰোগ নিৰ্মূল কৰিবলৈ স্বাস্থ্যশিক্ষাৰো অতীৱ প্ৰয়োজনীয়তা আছে৷ মেলেৰিয়া আৰু ডেংগুৰ ওপৰত আগতে অকবত লিখামেলা হোৱা হেতুকে সদ্যহতে তাৰ বিতং চৰ্চা বাদ দিলোঁ৷ গ্ৰীষ্মকালৰ চকুৰ অসুখ জয়বাংলা অতি কমন, একেলগে পৰিয়ালৰ বা চুবুৰীৰ কেইবাজনকো আক্ৰান্ত হোৱা দেখা যায়৷চকুৰ অসুখ নিবিয়পিবলৈ একেবাৰে সহজ উপায় হ'ল - হাতখন ভালকৈ ধুই পৰিস্কাৰ নকৰাকৈ কোনো কাৰণতে নিজৰ চকু স্পৰ্শ নকৰিব৷চকুৰ অসুখ হোৱা ৰোগীৰ কাপোৰ,কিতাপ,চচমা বা আন কোনো বস্তৱেই নুচুব৷

এতিয়া কেবল গৰমৰ যোগেদি হোৱা ৰোগসমূহৰ বিষয়ে কিছু চৰ্চা আগবঢ়াম৷
মানব দেহৰ ৭২শতাংশ পানীৰে গঠিত৷ দিনটোৰ ২৪ঘন্টাৰ ভিতৰত পুৰুষে তিনি লিটাৰ আৰু মহিলাই আঢ়ৈ লিটাৰ পানী খোৱাটো আৱশ্যকীয় ৷ আমাৰ শৰীৰৰ পৰা পানী সচৰাচৰ নিৰ্গত হয় মল-মূত্ৰ,ঘাম আৰু চৰ্মৰ মাধ্যমেৰে৷ কিন্তু বহুত সময় গৰমকালৰ ৰ'দত শ্ৰম কৰিলে ডিহাইড্ৰেচন হব পাৰে৷
 
ডিহাইড্ৰেচনৰ মূল কাৰণসমূহ হ'ল - ডায়েৰিয়া বা হাগনি,বমি, বেচিকৈ ঘমা,বহুমূত্ৰ বা ডায়েবেটিজ, জুইত দগ্দ্ধ হোৱা, পৰিস্থিতিবশত: পানী কমকৈ খোৱা ৷ ডিহাইড্ৰেচনৰ ঘাই লক্ষণসমূহ হ'ল - পিয়াহ বেচিকৈ লগা, প্ৰসাৱ কমকৈ হোৱা আৰু ছাল-মুখ শুকাই যোৱা৷ ডিহাইড্ৰেচনৰ চিকিৎসা হ'ল বিশুদ্ধ পানী আৰু অৰেল ৰিহাইড্ৰেচন পাউদাৰ (ORS)৷ মদ বা কেফেইনযুক্ত পদাৰ্থ (চাহ,কফি) কেতিয়াও ইয়াৰ বিকল্প হব নোৱাৰে৷ ডাবৰ পানী, চেনি-নিমখ মিহলোৱা নেমু-কমলাৰ ৰস অৰেল ৰিহাইড্ৰেচন পাউদাৰৰ বিকল্প হব পাৰে৷ ডিহাইড্ৰেচনৰ ফলত হব পৰা জটিলতাসমূহ হ'ল : কিডনি বিকল হোৱা, ক'মা বা শ্বক, হিট-ষ্ট্ৰোক, ইলেকট্ৰলাইটৰ অনিয়ম হোৱা৷

গৰমত পৰ্যাপ্ত সতৰ্কতামূলক ব্যৱস্থা নোলোৱাকৈ কাম কৰিলে পোনতে মাংসপেশীৰ বিষ (Heat-cramp) হব৷ ইয়াৰ পৰবৰ্তী পৰ্য্যায়ত হিট এস্কাষ্টচন (Heat Exhaustion ) আৰু হিট-ষ্ট্ৰোক (Heat Stroke ) হব পাৰে ৷ হিট এস্কাষ্টচনৰ লক্ষণ হ'ল শৰীৰৰ তাপমাত্ৰা ৪০ডিগ্ৰী চেন্টিগ্ৰেড (১০৪ ডিগ্ৰী ফাৰেনহাইট)লৈ বৃদ্ধি পোৱা, হৃদগতি ক্ষিপ্ৰ হোৱা, উশাহ-নিশাহত কষ্ট হোৱা, ঘাম শুকাই যোৱা বা নোলোৱা, অস্বাভাবিক ব্যৱহাৰ (যেনে ভ্ৰম, ৰাগ হোৱা, হেল্যুচিনেচন হোৱা আদি), ফিট হোৱা বা মূৰ্চ্ছা যোৱা ৷ চৰম অৱস্থাত হিট-ষ্ট্ৰোক হোৱাৰ সময়ত দেখা যাব শৰীৰৰ তাপমান ১০৫ ডিগ্ৰী ফাৰেনহাইট হোৱা সত্বেও ঘাম নোলায়, অতিপাত মূৰৰ বিষ, মূৰঘূৰণি, ওকালি আৰু বমি, কষ্টকৰ নিশ্বাস আৰু সংজ্ঞা হেৰোৱা৷ হিট-ষ্ট্ৰোক হ'ল এক অতি জৰুৰীকালিন অৱস্থা৷

ডিহাইড্ৰেচনলৈ দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে গৰম বতৰত কৰ্মৰত হলে মস্তিষ্কই কাম নকৰা হৈ পৰে, শৰীৰৰ শীত-তাপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা ব্যৱস্থাটো বিকল হৈ পৰে আৰু খৰতকীয়াকৈ উপযুক্ত চিকিৎসা নাপালে ৰোগী মৃত্যুমুখত পৰে৷ এম্বুলেঞ্চ নহালৈকে ৰোগীৰ লবলগীয়া ব্যৱস্থাসমূহ হ'ল - ৰোগীজনক ভৰি ওখ কৰি ৰাখি শুৱাই দিয়ক, ফেন বা বিচনিৰে বতাহ দিয়ক, চেচা-তিতা কাপোৰেৰে গা মচি থাকক, সম্ভৱপৰ হলে কাষলটি-ডিঙি-কৰঙণ আদিত বৰফৰ পেক দিয়ক৷

গ্ৰীষ্মকালত পৰাপক্ষত গাত লিপিত খাই নধৰা পাতল ৰঙৰ পাতল কপাহী কাপোৰ পিন্ধিব৷ ছাতি, টুপি,ছানগ্লাচ আদি পৰাপক্ষত ব্যৱহাৰ কৰিব৷ বাহিৰলৈ ওলোৱাৰ আধা ঘন্টাৰ আগতে শৰীৰৰ উন্মুক্ত অংশত চান স্ক্ৰিন লোচন ঘঁহিলে ছালখনে যথেষ্ট পৰিমাণে সকাহ পাব ৷
গ্ৰীষ্মকালৰ খাদ্য পৰাপক্ষত কিছু লঘু আহাৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে উপযোগী৷ তাপ উৎপন্ন কৰা খাদ্য মাংস,কণী, গৰম-মছলা ব্যৱহাৰ কমাব৷আমিষ ভোজীসকলে এই সময়ছোৱাত মাছক (বিশেষকৈ সৰু কমতেলী মাছ) নিজৰ খাদ্য তালিকাভুক্ত কৰিব পাৰিলে ভাল৷ দৈ,লচ্চী, মত্থা,চৰবত আদি বতৰৰ উপযোগী খাদ্য৷ ৰসাল ফল তৰমুজ,চিৰাল, তিঁয়হ,আম,অমিতা আদি ডিহাইড্ৰেচন ৰোধ কৰাত সহায়ক হয়৷

প্ৰকৃতিয়ে দিয়া বতৰৰ ফল লেতেকু,পনিয়ল,বগৰী,আমলখি, মধুৰী,ডালিম, নাচপতি আদিয়ে শৰীৰ শীতল ৰাখে৷ এই সময়ত ধৰিত্ৰীত মৰীচা,খুতৰা,মানিমুনি,জিলমিল, মাটিকান্দুৰী, টেঙেচী, ঢেকীয়া আাদি শাক প্ৰচুৰ পৰিমাণে উপলব্দ্ধ হয়৷ বতৰৰ বতৰা বুজি প্ৰকৃতিৰ এই অমূল্য অৱদানসমূহ গ্ৰীষ্মকালৰ নিয়মীয়া খাদ্যৰ তালিকাৰ অন্তৰ্ভূক্ত কৰিব লাগে৷ এই শাক সমূহত প্ৰচুৰ ভিটামিন, লাগতিয়াল ট্ৰেচ এলিমেন্ট,এন্টি অস্কিডেন্ট,লৌহ পদাৰ্থ আদি থাকে৷ শৰীৰৰ ইমিউনিটি বঢ়োৱাত এইদৰে বতৰৰ শাক-পাচলিসমূহ সহায়ক হয়৷

পৰিবেশ শুদ্ধ কৰি ৰাখিবলৈ ঘৰৰ পৰিষদৰ ভিতৰত অন্তত: এজোপা মহা নীমগছ থাকিলে ভাল ৷ এনেয়ো বাতাবৰণৰ শীতলতা বজাই ৰাখিবলৈ ঘৰৰ আশে-পাশে গছ-গছনিৰ প্ৰয়োজনীয়তা অপৰিহাৰ্য৷ নীমপাত উতলোৱা পানীৰে বসন্ত বা আন গ্ৰীষ্মকালীন চৰ্মৰোগত ভোগাসকলে গা ধোৱাটো উপকাৰী৷