‘নিউটনৰ আপেল’ আৰু বিজ্ঞান-চিন্তা
ড০ নৱজ্যোতি দত্ত
নিউটনৰ আপেলজোপাক লৈ বিভিন্ন কাহিনী আছে। ইংলেণ্ডৰ গ্ৰান্থাম চহৰৰ কিংচ্ স্কুল, য’ত নিউটনে পঢ়িছিল, সেই বিদ্যালয়খনৰ কৰ্তৃপক্ষই তেওঁলোকৰ চৌহদৰ সমীপৰে পথাৰ এখনত থকা মূল গছজোপা পৰৱৰ্তীকালত নিজা চৌহদত ৰোপন কৰা বুলিও এক কাহিনী প্ৰচলিত আছে। তাৰ পৰাই ডাল কাটি নি ‘গ্ৰাফ্টিং’ অৰ্থাৎ অংগজ প্ৰজননৰ জৰিয়তে পাছত কেম্ব্ৰিজৰ ত্ৰিনিটি কলেজৰ চৌহদত, নিউটনে এসময়ত তাৰ যিটো কক্ষত থাকি অধ্যয়ন কৰিছিল, সেই কোঠাটোৰ ঠিক কাষতে গছজোপা পুনৰ ৰোৱা হৈছিল। সেইজোপা যে মূল গছজোপা, যিজোপাৰ তলত বহি নিউটনে মধ্যাকৰ্ষণ শক্তি আৱিষ্কাৰ কৰিছিল, সেইজোপাৰে অংশ, সেই কথা পৰৱৰ্তী সময়ত কৰা বংশগতিৰ পৰীক্ষাই প্ৰমাণ কৰিছে।
এই গছজোপা সৰ্বকালৰ বাবে বিশ্বৰ বিভিন্ন ঠাইৰ পৰ্যটকৰ আকৰ্ষণ হৈ ৰ’ব। আপেল গছজোপাৰ তলত বহিয়েই যে বা আন ফলৰ সলনি আপেল সৰি পৰা দেখিহে যে নিউটনে মধ্যাকৰ্ষণৰ তত্ত্ব আৱিষ্কাৰ কৰিলে... সেইবোৰ কথাক লৈও যে সাধাৰণ জনতাৰ মাজত আজিও যে কিমান গুজৱ চলি আছে, তাৰ কোনো সীমা-সংখ্যা নাই। ষোল্ল শতিকাৰ দ্বিতীয়াৰ্ধত ইংলেণ্ডত হোৱা প্লেগ ৰোগৰ সময়ছোৱাত দেশৰ আন শিক্ষানুষ্ঠানৰ দৰে কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পাঠদানো বন্ধ থকাত নিউটনেও সুদীৰ্ঘ আঠোটাকৈ মাহ তেওঁৰ গাঁৱৰ ঘৰত কটাবলগীয়া হৈছিল। পৰৱৰ্তীকালত তেওঁ বিজ্ঞানৰ বিভিন্ন আৱিষ্কাৰ কৰিছিল যদিও আচলতে সেই সময়ত ২৪ বছৰীয়া নিউটনে তেওঁৰ গাঁৱত কটোৱা সেইখিনি সমতেই এই ধৰণৰ নতুন চিন্তাৰ আধাৰ গঢ় লৈছিল বুলি বহুতো বিদ্বানেই এই পৰ্যন্ত মানি লৈছে। এই যে আপেলটো সৰি পৰোঁতে তেওঁৰ মনলৈ আপেলটো কিয় তললৈ সৰি পৰিল, ওপৰলৈ বা সমান্তৰালভাৱে বা আন বিভিন্ন দিশলৈ নগ’ল কিয় ধৰণৰ চিন্তা অহাৰ ফলশ্ৰুতিতে যে মধ্যাকৰ্ষণ বলৰ লগতে মহাকৰ্ষণৰ বিখ্যাত সূত্ৰকেইটাও নিউটনে আৱিষ্কাৰ কৰিলে, সেই কথা নজনা শিক্ষিত লোক নাই বুলিলেও অত্যুক্তি কৰা নহ’ব। নিউটনৰ আপেলৰ এই কাহিনীটো যে পুৰাতাত্ত্বিক তথা পুৰাতাত্ত্বিক ৱিলিয়াম ষ্টাক্লীয়েই প্ৰথমবাৰৰ বাবে লিপিবদ্ধ কৰিছিল আৰু সংশ্লিষ্ট কিতাপখনৰ পাণ্ডুলিপিটো যে এতিয়া সৰ্বসাধাৰণে লণ্ডনৰ ৰয়েল ছচাইটিৰ ৱেবচাইটলৈ গৈও পঢ়িব পাৰিব, সেই কথা বিপুলজ্যোতি শইকীয়াৰ কলমেৰে নিসৃত এখন মনোগ্ৰাহী বিজ্ঞান বিষয়ক গ্ৰন্থৰ শীৰ্ষক-লেখাটোত উল্লেখ আছে। হেইলিয়াৰেও নিউটনৰ আপেলৰ কাহিনীটো তেওঁৰ ‘Essay on Epic Poetry’ শীৰ্ষক পুথিখনতো উল্লেখ কৰাৰ কথা এই গ্ৰন্থখনত ব্যক্ত কৰা হৈছে।
সাধাৰণ গ্ৰন্থৰ কলেৱৰতকৈ সৰু আকাৰৰ, সূচীপত্ৰ পৰ্যন্ত বাদ দিলে মুনীন বায়নৰ আগকথা আৰু লেখকৰ টোকাকো সামৰি মুঠ ১৮২ পৃষ্ঠাৰ সংকলনখনত সন্নিবিষ্ট চুটি চুটি ৰচনাসমূহ দৰাচলতে ‘দৈনিক অসম’ কাকতৰ ‘দেওবৰীয়া চ’ৰা’ৰ দায়িত্ব লৈ মুনীন বায়নে বিপুলজ্যোতি শইকীয়াক অনুৰোধ কৰি তেওঁৰ কলমেৰে নিসৃত কৰোৱা ‘বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তি-সমাজ’ শীৰ্ষক শিতানটোৰ প্ৰথম তিনি বছৰৰ সময়ছোৱাৰ লেখাসমূহৰ ২০১৭ চনৰ ডিচেম্বৰত প্ৰকাশিত এক মনোজ্ঞ সংকলন। দৈনিক সংবাদপত্ৰ এখনে, কাকতখনৰ যথাৰ্থ বিজ্ঞানমনষ্ক বিভাগীয় সম্পাদকে বিজ্ঞান-চিন্তাৰ সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে ইচ্ছা কৰিলে কিয়েই যে কৰিব নোৱাৰে পৰোক্ষভাৱে চাবলৈ গ’লে এই সৰু অথচ মনপৰশা বিজ্ঞান বিষয়ক সংকলনখনো জানো একপ্ৰকাৰৰ প্ৰমাণ নহয়!
বিপুলজ্যোতি শইকীয়া ‘ৰামানুজন’, ‘সোণালী সংখ্যা’, ‘লিঅ’নাৰ্ডো ডা ভিঞ্চি’, ‘ঈশ্বৰ কণিকা আৰু অন্যান্য প্ৰবন্ধ’, ‘এলবাৰ্ট আইনষ্টাইন সমীপেষু’, ‘গানৰপৰা বিজ্ঞানলৈ’ আদি বিজ্ঞান বিষয়ক গ্ৰন্থৰ লগতে অনূদিত বিজ্ঞান-গ্ৰন্থ ‘বিষ্ময়কৰ চিপ’ৰো স্ৰষ্টা। আলোচ্য সংকলনখনিত বৰ্ণিত বিজ্ঞানৰ বিষয়বোৰৰ কোনো কোনোটোৰ ক্ষেত্ৰত যোৱা বছৰকেইটাত বিজ্ঞানৰ গৱেষণাই নতুন নতুন তথ্যৰো সন্ধান দিছে । অনিসন্ধিৎসু পাঠক মাত্ৰেই সেইসমূহ নিজেই বিচাৰি উলিয়াব পাৰিব। সামগ্ৰিকভাৱে সংকলনখনৰ বিষয়বস্তুৰ আলোচনাসমূহে একবিংশ শতিকাৰ অসমীয়া পাঠকৰ মনত যে বিজ্ঞান-চেতনা তথা বিজ্ঞান-মনষ্কতাৰ এক অনুৰাগ তথা সাঁচ সুগভীৰভাৱে বহুৱাবলৈ সক্ষম হ’ব, এগৰাকী সাধাৰণ বিজ্ঞান-অনুৰাগী পাঠক হিচাপে সেই কথা মই গভীৰভাৱে বিশ্বাস কৰোঁ।
***
(লেখক ডিব্ৰুগড়ৰ ডি. এইচ. এছ্. কে. বাণিজ্য মহাবিদ্যালয়ৰ অসমীয়া বিভাগৰ বিভাগীয় প্ৰধান। ম’বাইল ফ’নঃ ৯৮৫৪৪-৩১৮৬৮)
.jpg)
No comments:
Post a Comment